Reasoned Action Approach van Ajzen & Fishbein

Een uitbreiding van de Theory of Planned Behavior

Veelgehoord commentaar op de ‘theorie van gepland gedrag’ van Ajzen is dat de theorie te veel gebaseerd is op rationaliteit en daarmee geen rekening houdt met cognitieve en affectieve invloeden op gedrag. Dit vormde voor Ajzen aanleiding om zijn theorie door te ontwikkelen in 2011, samen met Fishbein. Het resultaat is de ‘Reasoned Action Approach’, ook wel afgekort als de ‘RAA’.

 

Uitbreiding van de bekende theorie

De ‘Reasoned Action Approach’ is een directe uitbreiding van de theorie van gepland gedrag (ook bekend als ‘Theory of Planned Behavior’, kortweg ‘TPB’). Het gaat hier om de toevoeging dat achtergrondfactoren en overtuigingen van het individu uiteindelijk het gedrag beïnvloeden. En de toevoeging dat gedrag (van het individu of van anderen) op zijn beurt weer invloed heeft op de overtuigingen van het individu.

 

Achtergrondfactoren (Background factors)

Achtergrondfactoren zijn in deze theorie factoren die het fundament leggen voor de overtuigingen van een persoon. Belangrijke voorbeelden zijn de aanleg van het individu, culturele invloeden, sociale omgeving, eigen ervaringen en de informatie die de persoon gedurende zijn of haar leven heeft verwerkt.

 

Gedragsovertuigingen (behavioral beliefs)

Gedragsovertuigingen gaan volgens Ajzen en Fishbein om de verwachte uitkomsten van het te vertonen gedrag. Daarin maken zij onderscheid tussen wat de persoon gelooft dat de uitkomst zal zijn en de waarde die de persoon hecht aan deze uitkomst. Oftewel: ‘wat gebeurt er als ik dit gedrag uitvoer en vind ik dit nuttig?’. De gedragsovertuigingen geven directe input voor de al in het voorgaande model genoemde houding ten opzichte van het gedrag (attitude toward behaviour).

 

Normatieve overtuigingen (normative beliefs)

Normatieve overtuigingen zijn overtuigingen van de persoon over wat wel en geen normaal gedrag is. Hieronder valt ook de motivatie van de individu om zich wel of niet te conformeren aan het normaal geacht gedrag. De normatieve overtuigingen staan in directe relatie met de subjectieve normen, die gaan over wat de persoon denkt over het te vertonen gedrag in de specifieke situatie (subjective norms).

 

Controleovertuigingen (control beliefs)

Controleovertuigingen gaan over factoren die – volgens het betreffende individu –  het gedrag kunnen faciliteren of verhinderen. Het gaat hierbij vooral om factoren die bepalend zijn voor de ‘zelfeffectiviteit’; de mate waarin de persoon gelooft dat hij of zij in staat is het gedrag te vertonen. Die zelfeffectiviteit is afhankelijk van factoren als zelfvertrouwen, vaardigheden, fysieke mogelijkheden en angsten. Hierbij spelen ook omgevingsfactoren een rol, zoals de aan- of afwezigheid van hulpmiddelen, barrières of personen die ondersteuning kunnen bieden. De controleovertuigingen hebben directe invloed op de waargenomen gedragscontrole (percieved behavioral control): de mate waarin de persoon gelooft dat het gedrag eenvoudig uit te voeren is.

 

Reasoned Action Approach en gedragsbeïnvloeding

Met de ‘Reasoned Action Approach’ zetten Ajzen en Fishbein wezenlijke factoren uiteen die bijdragen aan het bereiken van bewust gedrag. De theorie biedt handvatten om gericht aan de slag te gaan met het verklaren en beïnvloeden van bewust gedrag. Was er destijds al commentaar op de Theory of Planned Behavior; ook met de uitbreidingen in de ‘Reasoned Action Approach’ zijn niet alle gedragswetenschappers het eens. Zo beargumenteren diverse psychologen dat gedrag uit het verleden juist de beste voorspeller is van toekomstig (bewust) gedrag. En dat is niet meegenomen in deze modellen. Eén ding waar alle gedragswetenschappers het wél over eens zijn; het gericht veranderen van gedrag is en blijft een complex onderwerp, waarvoor geen enkel (huidig) model alomvattend is.

Download de 'Reasoned Action Approach' van Ajzen & Fishbein

De 'Reasoned Action Approach' breidt de bekende 'Theory of Planned Behavior' uit met nieuwe kennis.

Bestand downloaden

Interessante artikelen over dit model